De huid
Mogelijk denk je dat dit een saai hoofdstuk gaat worden en wil je het snel overslaan. Doe het niet! Als wil weten hoe een droge huid ontstaat en wat je ertegen kan doen, dan is het even belangrijk om te weten hoe de huidstructuur eruitziet en welke functies deze voor het lichaam vervult. Verder in dit boek ga ik namelijk ook uitleggen hoe je zelf je huidtype kan bepalen en welke apparatuur er in een schoonheidssalon hiervoor gebruikt wordt. Een beperkte basiskennis van de huid is dus belangrijk. En misschien geraak je wel gefascineerd door de verschillende processen die ervoor zorgen dat we effectief een huid hebben, het grootste orgaan van ons lichaam. Het lichaam is iets wonderbaarlijks. Het is als het ware een grote puzzel waarvan alle stukjes mooi in mekaar passen.
De structuur
De menselijke huid is een zachte, elastische en sterke beschermingslaag die het hele lichaam bedekt. Ze bestaat uit drie primaire lagen: de epidermis (opperhuid), de dermis (de lederhuid) en de hypodermis (onderhuidse bind- en vetlaag).
- Stratum Corneum (hoornlaag)
- Stratum Lucidum
- Stratum Granulosum
- Stratum Spinosum
- Stratum Basale
De gekeratiniseerde buitenste huidlaag of hoornlaag wordt in moeilijke termen ook stratum corneum genoemd. De hoornlaag bestaat uit:
- een laag dode huidcellen (volgroeide corneocyten met keratine),
- de huidlipiden (huidvetten) die het cement vormen om de corneocyten bij elkaar te houden,
- ongeveer 10% tot 20% water.
De lipiden in deze hoornlaag bestaan voor een groot deel uit ceramiden die het vocht in de huid vasthouden. Ceramiden is een groep van vetmoleculen die natuurlijke vetverbindingen vormen om de hoorncellen bij elkaar te houden. Ze zijn dus deels verantwoordelijk de structuur en het goed functioneren van de huid. Op sommige plaatsen op het lichaam is deze hoornlaag heel dun, zoals op onze lippen. Weer op andere plaatsen worden er verschillende dode cellagen op elkaar gepakt (eelt), zoals bij de voetzolen die heel wat te verduren krijgen. Wanneer je een bad genomen hebt, komen deze dode huidlagen makkelijk los.
Bijkomend wordt de opperhuid bedekt met een zurige hydrolipide laag dat bestaat uit ureum, zweet en talg. Deze vetlaag zorgt voor een extra bescherming tegen vochtverlies en houdt de huidflora in ere. De hoornlaag en de hydrolipide laag vormen samen de beschermde barrière van de epidermis.
Natuurlijke vochtinbrengende factoren (aminozuren, huidlipiden) in de corneocyten en intracellulaire lipiden zijn cruciale elementen om de integriteit van de hoornlaag of stratum corneum te bewaren en zodoende zijn functies normaal te kunnen uitoefenen.
De epidermis bevat ook pigmentcellen (melanocyten) die melanine produceren. Melanine absorbeert de UV-straling en beschermd zo de onderliggende huidcellagen tegen UV-straling.
De talgklieren vervullen een essentiële rol in het behoud van een normale huid. Het aantal talgklieren op onze huid varieert afhankelijk van de plaats op ons lichaam. Op de neus en kin vb. zijn er meer talgklieren dan op de wangen, ellebogen en knieën. Ze scheiden een olieachtige stof af die talg of sebum genoemd wordt en beschermen de huid met een vetlaagje. Talg is antiseptisch en beschermt het lichaam tegen binnendringers zoals bacteriën, virussen en schimmels. De problemen ontstaan wanneer de talgklieren niet meer naar behoren functioneren. Te veel talg en we krijgen een vette huid, te weinig talg en onze huid wordt broos en droog.
- De hypodermis of onderhuids bind- en vetweefsel bestaat – zoals de naam het zelf zegt – uit vethoudende cellen. Deze laag fungeert voor energieopslag, isolatie en drukkussen.
De hoornlaag (stratum corneum)
Keratinocyten die zich in de lagere delen van de epidermis bevinden (stratum basale) migreren naar de oppervlakte van de huid naarmate er meer keratinocyten gevormd worden. De buitenste laag keratinocyten vullen zich geleidelijk aan met keratine welke niet water doorlaatbaar zijn en veranderen zo in wat men noemt corneocyten. Dit is een volgroeide keratinocyten cel zonder celkern en organellen. Deze laag van dode huidcellen omringd door huidlipiden (ceramiden), zorgt ervoor dat water moeilijk doorheen de huid kan verdampen.
De corneocyten worden met elkaar verbonden door eiwitbruggen of corneodesmosomen. Naarmate meer corneocyten gevormd worden en naar de oppervlakte geduwd worden, verzwakken deze eiwitbruggen door de werking van bepaalde enzymes en schilfert de buitenste cellaag corneocyten af. Hierdoor wordt plaats gemaakt voor een nieuwe laag cellen. Dit proces wordt desquamatie genoemd. Het duurt ongeveer een 2 weken voordat de corneocyten de buitenste huidlaag bereiken en nog eens 2 weken voordat deze cellen afschilferen. Dus in totaal duurt deze cyclus 4 weken. Dit proces wordt ‘keratinisatie’ genoemd.
De functie
Heel wat immunologen, endocrinologen, neurobiologen en zelfs psychologen hebben zich reeds gefocust op deze hoornlaag. Het is dan ook pas in de helft van de 20ste eeuw dat men besefte dat de stratum corneum meer is dan gewoon een dode cellaag. Water speelt een belangrijke rol voor de huid om al zijn functies naar behoren te kunnen uitvoeren.
Heb je meer interesse in de materie gekregen? Duik dieper in de wetenschappelijke achtergrond met het volgende ‘must read’ boek voor dermatologen!
Boek: Skin Barrier (2006) – Elias and Feingold.
Ik beschouw dit boek als een van de meest volledige boeken die elk aspect van corneobiology aanraakt. Corneobiologie verwijst naar tal van experimentele onderzoeken uitgevoerd om de biologie, anatomie en fysiologie van de huid te onderzoeken.
Elias omschrijft huid met volgende functies:
- Permeabiliteit
- Antimicrobiële activiteit
- Antioxidant
- Cohesie (integriteit) en desquamatie (schilfering)
- Mechanisch/ reologische (plastische vervorming)
- Chemisch (exclusie van antigenen)
- Psychosensorisch
- Hydratatie
- Bescherming tegen elektromagnetische straling
- Initiatie van ontstekingszone (door de cytokinen activatie)
De huid beschrijft ook regulerende functies met name:
- Houd alle organen in ons lichaam op zijn plaats.
- Is een biosensor vooral voor vochtigheid.
- Regulator van immuniteit door de productie van vit-D.
- Opslagplaats van chemische mediatoren, topische medicatie en meer.
- Bescherming tegen carcinogenesis en veroudering door de zon.
- Een communicatiemiddel.
- Reguleert de lichaamstemperatuur.
- Productie van natuurlijke vochtinbrengende bestanddelen zoals aminozuren, glycerol, urea etc.
De huid is duidelijk een levend orgaan met verscheidende cellagen, processen en functies. Wanneer één of meerdere van deze processen verstoord wordt, kunnen er huidproblemen ontstaan zoals een droge en gedehydrateerde huid. Dit is de essentie van dit boek.
Enkele zeer interessante wetenschappelijk artikelen:
Artikel: Stratum Corneum Moisturization at the Molecular level: An update in relation to the dry skin cycle (2005) – Rawlings et al.
Geeft een goed beeld van de factoren die een belangrijke invloed hebben op de vochtregulerende werking van de huid en ligt aan de basis voor de cosmetica-industrie om hiervoor de gepaste producten voor te ontwikkelen.
Artikel: Epidermal Barrier Dysfunction in Atopic Dermatitis (2009) – Michael Cork
Geeft een review over de huidige kennis van atopische dermatitis die bepaald wordt door omgevings- en genetische factoren.
Bronnen:
- Augustin M, Wilsmann-Theis D, Körber A, Kerscher M, Itschert G, Dippel M, et al. Diagnosis and treatment of xerosis cutis – a position paper. JDDG – J Ger Soc Dermatology. 2019;17(S7):3–33.
- Elias PM, Feingold KR. Skin Barrier. Vol. 3. Taylor & Francis Group, LLC; 2006. 612 p.
- Rawlings A V., Matts PJ. Stratum Corneum Moisturization at the Molecular Level: An Update in Relation to the Dry Skin Cycle. J Invest Dermatol [Internet]. 2005;124(6):1099–110. Available from: http://dx.doi.org/10.1111/j.1523-1747.2005.23726.x
